Dù là trung tâm kinh tế năng động nhất cả nước, TP.HCM lại đang đối mặt với thực trạng đáng lo ngại: mức sinh liên tục ở mức thấp kỷ lục trong nhiều năm. Áp lực cuộc sống, chi phí đô thị đắt đỏ và thay đổi trong quan niệm sống đang khiến nhiều cặp vợ chồng ngại sinh con hoặc chỉ chọn sinh một.
Khi thu nhập tốt không đồng nghĩa với sinh nhiều
Gia đình chị Hoài và anh Dương, sinh sống tại TP Thủ Đức, hiện chỉ có một con nhỏ vừa vào lớp 1. Với tổng thu nhập gần 45 triệu đồng mỗi tháng, họ vẫn phải xoay sở chật vật để chi trả cho các khoản thiết yếu như trả góp nhà, học phí, chi phí sinh hoạt và gửi tiền phụng dưỡng ông bà hai bên.
“Hàng tháng, hai vợ chồng chỉ để dành được khoảng 2-3 triệu đồng phòng khi bất trắc. Việc sinh thêm con gần như là không thể”, chị Hoài chia sẻ. Câu chuyện của họ không hiếm gặp ở TP.HCM, nơi mà áp lực tài chính đang khiến nhiều gia đình quyết định dừng lại ở một con.
Theo thống kê, trong 5 năm trở lại đây (2019-2024), mức sinh trung bình tại TP.HCM chỉ dao động quanh mức 1,32 đến 1,53 con/phụ nữ. Năm 2024, con số này nhích nhẹ lên 1,39 nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với mức thay thế là 2,1 con/phụ nữ.
Đô thị hóa và chi phí sống cao là rào cản lớn
Dù là nơi có thu nhập bình quân đầu người cao nhất cả nước (7.600 USD/năm), TP.HCM vẫn chứng kiến mức sinh thấp nhất. Theo Chi cục Dân số TP.HCM, nguyên nhân chính đến từ chi phí đô thị cao, đặc biệt là giá nhà, chi phí giáo dục và y tế. Theo nền tảng dữ liệu Numbeo, một gia đình 4 người tại TP.HCM cần tối thiểu 1.746 USD (tương đương hơn 44 triệu đồng) mỗi tháng để trang trải cuộc sống cơ bản, chưa bao gồm chi phí thuê nhà và học phí tư thục.
Tiến sĩ Phạm Vũ Hoàng, Phó Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế), nhận định: “Chi phí nuôi dạy con ngày càng cao, cùng với tâm lý muốn hưởng thụ, đầu tư cho bản thân, đang khiến giới trẻ tại các thành phố lớn e ngại chuyện sinh con”.
Bên cạnh đó, sự phát triển mạnh mẽ của xã hội hiện đại cũng góp phần làm thay đổi lối sống. Nhiều phụ nữ học tập lâu hơn, tham gia thị trường lao động nhiều hơn, dẫn đến việc kết hôn và sinh con bị trì hoãn. Tại TP.HCM, tuổi kết hôn lần đầu trung bình cao nhất cả nước: nam giới là 31,5 tuổi, nữ giới gần 29 tuổi.
Hệ lụy kéo dài: Nguy cơ già hóa và thiếu hụt lao động
Mức sinh thấp không chỉ là chuyện riêng của từng gia đình, mà còn ảnh hưởng đến toàn xã hội trong dài hạn. Tình trạng này có thể gây ra sự mất cân bằng về cơ cấu dân số, dẫn đến thiếu hụt lao động trẻ và đẩy nhanh quá trình già hóa.
Hiện tại, số người cao tuổi tại TP.HCM đã vượt mốc 1,1 triệu, chiếm hơn 12% tổng dân số. Trong khi đó, thế hệ trẻ em là con một sẽ phải đối mặt với áp lực lớn trong tương lai, không chỉ trong học hành, sự nghiệp mà còn trong việc chăm sóc cha mẹ và ông bà.
Mô hình “4-2-1” từng được nhắc đến tại Trung Quốc nay đang dần xuất hiện tại Việt Nam: một đứa trẻ sinh ra sẽ nhận được sự chăm sóc của cha mẹ và bốn ông bà, nhưng khi trưởng thành sẽ phải gánh trách nhiệm ngược lại – chăm sóc sáu người lớn tuổi.
Cần chính sách hỗ trợ toàn diện và lâu dài
Ông Phạm Chánh Trung, Chi cục trưởng Chi cục Dân số TP.HCM cho rằng, muốn cải thiện mức sinh cần có những chính sách mạnh mẽ, đồng bộ và lâu dài. Các chính sách này không chỉ dừng lại ở hỗ trợ tài chính mà phải mở rộng sang các lĩnh vực như giáo dục, y tế, phúc lợi xã hội, giải trí, nhà ở và môi trường sống.
“Chỉ khi người dân thực sự cảm thấy an tâm về cuộc sống, yên tâm về môi trường nuôi dạy con cái, họ mới chủ động sinh đủ hai con”, ông Trung nhấn mạnh.
Kết luận
TP.HCM đang đứng trước thách thức lớn về dân số. Là đầu tàu kinh tế nhưng nếu không giải quyết được bài toán mức sinh thấp, thành phố sẽ phải đối mặt với hệ quả dài hạn về lao động, tăng trưởng và chất lượng sống. Hơn bao giờ hết, đây là thời điểm để các cấp chính quyền cùng vào cuộc nhằm xây dựng môi trường thuận lợi cho các gia đình yên tâm sinh và nuôi dạy con cái.
Nguồn: https://www.webtretho.com/f/doc-bao-gium-ban/tphcm-dau-tau-kinh-te-nhung-lai-co-muc-sinh-thap-nhat-ca-nuoc