Giữa thời tiết nắng nóng gay gắt, Bệnh viện Bạch Mai khuyến cáo 7 việc làm cụ thể để người dân bảo vệ sức khỏe.
Ngày 5/8/2025, Tạp chí Người đưa tin đã đăng tải bài viết với tiêu đề: “Bệnh viện Bạch Mai cảnh báo về tình hình thời tiết nắng nóng cực đoan, những nhóm người sau cần đặc biệt lưu ý”. Nội dung như sau:
Tại sao nắng nóng đặc biệt nguy hiểm với người có bệnh nền, đặc biệt là người từng đột quỵ?
Theo BSCKII. Nguyễn Tiến Dũng – Phó Giám đốc Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, thời tiết nắng nóng cực đoan làm tăng đáng kể nguy cơ sức khỏe, đặc biệt cho nhóm đối tượng dễ bị tổn thương như người cao tuổi, người mắc bệnh tim mạch, tăng huyết áp, đái tháo đường và đặc biệt là người có tiền sử đột quỵ. Lý do bao gồm:
Mất nước nghiêm trọng: Nắng nóng khiến cơ thể mất nước và điện giải nhanh chóng. Mất nước làm tăng độ nhớt của máu, giảm thể tích tuần hoàn, buộc tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu. Điều này làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông – nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ do thiếu máu cục bộ.
Quá tải hệ tim mạch: Cơ thể phải làm việc cật lực để hạ nhiệt (toát mồ hôi, giãn mạch máu ngoại vi) gây áp lực lớn lên hệ tim mạch vốn đã tổn thương sau đột quỵ hoặc đang bị suy yếu do các bệnh nền khác. Điều này có thể dẫn đến cơn đau tim, suy tim, hoặc tăng huyết áp đột ngột – yếu tố nguy cơ cao gây đột quỵ tái phát.
Rối loạn điều hòa thân nhiệt: Người cao tuổi và người có hệ thần kinh đã bị tổn thương (sau đột quỵ) thường khó điều chỉnh thân nhiệt hiệu quả trước sự thay đổi nhiệt độ đột ngột, dễ dẫn đến kiệt sức vì nóng hoặc sốc nhiệt – một tình trạng cấp cứu nguy hiểm đến tính mạng.
Ảnh hưởng của thuốc: Một số loại thuốc thường dùng sau đột quỵ hoặc cho bệnh tim mạch (như thuốc lợi tiểu, một số thuốc huyết áp) có thể làm trầm trọng thêm tình trạng mất nước hoặc cản trở khả năng thích ứng với nhiệt của cơ thể.
Gia tăng tình trạng viêm và stress oxy hóa: Nhiệt độ cao có thể làm trầm trọng thêm các quá trình viêm và stress oxy hóa trong cơ thể, vốn là những yếu tố liên quan đến tổn thương mạch máu và nguy cơ đột quỵ.
Người có bệnh nền và người từng đột quỵ cần làm gì để phòng ngừa?
Với nắng nóng cực đoan đang diễn ra, bác sĩ Dũng lưu ý người có bệnh nền và người từng đột quỵ cần quan tâm phòng ngừa đột quỵ và tái đột quỵ.
Uống đủ nước: Uống nước thường xuyên, ngay cả khi chưa thấy khát. Ưu tiên nước lọc, nước điện giải, hạn chế nước ngọt, cà phê, rượu bia (vì gây mất nước). Mang theo nước khi ra ngoài. Theo dõi màu sắc nước tiểu (nước tiểu vàng sậm là dấu hiệu mất nước).
Ở nơi mát mẻ: Hạn chế ra ngoài đường, đặc biệt trong khoảng 10h sáng đến 4h chiều – thời điểm nắng gắt nhất. Nếu phải ra ngoài, luôn đội mũ rộng vành, đeo kính râm, mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát, sáng màu, sử dụng kem chống nắng.
Làm mát cơ thể và nhà cửa: Sử dụng quạt, điều hòa. Tắm nước mát hoặc lau người bằng khăn ẩm. Đóng rèm cửa hướng nắng. Sử dụng máy phun sương, đặt chậu nước trong nhà để tăng độ ẩm.
Ăn uống hợp lý: Ăn nhẹ, nhiều rau xanh, trái cây mọng nước (dưa hấu, cam, bưởi…). Hạn chế thức ăn nhiều dầu mỡ, đồ ngọt. Tránh ăn quá no.
Theo dõi sức khoẻ chặt chẽ: Đo huyết áp thường xuyên hơn theo chỉ dẫn của bác sĩ. Tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị, uống thuốc đúng giờ, đủ liều. Không tự ý ngưng hoặc thay đổi thuốc.
NHẬN BIẾT SỚM DẤU HIỆU ĐỘT QUỴ (FAST):
F (Face – Mặt): Méo miệng, một bên mặt xệ xuống.
A (Arm – Tay): Yếu hoặc liệt một bên tay/chân, không giơ lên được.
S (Speech – Lời nói): Nói ngọng, nói khó, không nói được hoặc không hiểu lời người khác.
T (Time – Thời gian): GỌI CẤP CỨU 115 NGAY LẬP TỨC khi xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nào trên.
Kiệt sức do nhiệt: Đổ mồ hôi nhiều, da lạnh ẩm, ớn lạnh, mạch nhanh yếu, buồn nôn/nôn, chuột rút, mệt mỏi, chóng mặt, đau đầu, ngất xỉu.
Sốc nhiệt: Thân nhiệt cao (trên 40°C), da nóng, khô, đỏ; mạch nhanh mạnh, đau đầu dữ dội, chóng mặt, buồn nôn, lú lẫn, mất phương hướng, co giật, bất tỉnh.
Duy trì liên lạc: Thông báo cho người thân về tình trạng sức khỏe của mình. Người sống một mình cần sắp xếp người thân/ hàng xóm thăm hỏi thường xuyên.
Trước thông tin lan truyền trên mạng xã hội “Cứ tăng 1 độ C thì nguy cơ đột quỵ tăng 10%”, bác sĩ Nguyễn Tiến Dũng khẳng định: Không có nghiên cứu chính thống nào của Tổ chức Đột quỵ Thế giới (WSO), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hay các hiệp hội y khoa uy tín đưa ra một con số tỷ lệ chính xác và đơn giản như vậy (1°C = 10%) để mô tả mối liên hệ giữa nhiệt độ và nguy cơ đột quỵ.
Nguy cơ đột quỵ phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố phức tạp: Tiền sử bệnh cá nhân (đột quỵ, tim mạch, huyết áp, tiểu đường…), tuổi tác, tình trạng sức khỏe hiện tại, mức độ hoạt động, khả năng tiếp cận với nơi mát mẻ, tình trạng mất nước, tuân thủ điều trị, các yếu tố môi trường khác (độ ẩm, ô nhiễm không khí), thời gian phơi nhiễm với nhiệt độ cao… Không thể quy về một công thức đơn giản chỉ dựa trên nhiệt độ.
Các nghiên cứu thực sự chỉ ra mối liên quan, không phải tỷ lệ cố định: Nhiều nghiên cứu dịch tễ học (như một số được WHO trích dẫn về tác động của biến đổi khí hậu với sức khỏe) xác nhận rằng các đợt nắng nóng cực đoan làm gia tăng đáng kể tỷ lệ nhập viện và tử vong do các bệnh tim mạch, trong đó có đột quỵ, đặc biệt ở nhóm dễ tổn thương. Tuy nhiên, mức độ gia tăng này là không đồng đều và không thể quy ra một tỷ lệ phần trăm cố định cho mỗi độ tăng nhiệt.
Cùng ngày, Tạp chí Thanh niên Việt đã đăng tải bài viết với tiêu đề: “Bác sĩ BV Bạch Mai chỉ cách phòng tránh sốc nhiệt, say nắng”. Cụ thể như sau:
Theo ThS. BSNT Nguyễn Minh Hiếu, Trung tâm Cấp cứu A9, Bệnh viện Bạch Mai, say nóng, nắng là tình trạng xảy ra khi cơ thể bị bị rối loạn điều hòa thân nhiệt do tiếp xúc quá lâu với với môi trường nắng nóng ẩm, nhiệt độ cao không chỉ ngoài trời mà cả trong nhà, hoặc do thay đổi nhiệt độ môi trường đột ngột.
Ở mức độ nhẹ, người bị say nắng say nóng có biểu hiện mệt mỏi, khát nước, chóng mặt, tăng nhịp tim, nhịp thở, đánh trống ngực, chuột rút. Ở mức độ nặng sẽ thấy đau đầu dữ dội, khó thở tăng dần, buồn nôn hoặc nôn, liệt nửa người, co giật, bất tỉnh, hôn mê, trụy tim mạch và có thể tử vong.
Say nóng: xảy ra khi cơ thể bị mất cân bằng thải nhiệt do hoạt động lâu trong môi trường có nhiệt độ cao, hoạt động thể lực nặng, thải nhiệt bị cản trở vì quần áo không thấm nước, môi trường độ ẩm cao, thông gió kém, không bù đủ nước, khả năng điều hoà thân nhiệt bị hạn chế người cao tuổi, trẻ em.
Say nắng: Xảy ra khi ánh nắng chiếu trực tiếp vào vùng đầu, cổ, gáy, làm rối loạn trung tâm điều hòa thân nhiệt trong não, thường gặp vào giữa trưa khi ra đường không đội mũ.
Say nắng sẽ xuất hiện nhanh hơn so với say nóng bởi trước khi có tình trạng say nóng cơ thể sẽ cố gắng điều hòa để lượng nhiệt sinh ra và mất đi cân bằng nhau.
Có 3 nhóm đối tượng dễ gặp phải tình trạng này nhất, cần đặc biệt chú ý:
– Trẻ em và người cao tuổi, người có bệnh mạn tính, bệnh nền.
– Người làm việc ngoài trời như công nhân xây dựng, bộ đội, vận động viên.
– Người làm việc trong môi trường nóng bức, kín gió, hoặc vận động thể lực cao.
Để phòng tránh say nắng, say nóng, BS khuyến cáo người dân cần:
1. Không hoạt động quá lâu trong môi trường nắng nóng. Hạn chế hoạt động lúc nắng nóng nhất.
2. Uống bù đủ nước, điện giải trước – trong – sau khi vận động ngoài trời nắng nóng vào giữa trưa. Tối thiểu 600-800ml trước vận động, 200ml mỗi 20 phút dù không khát.
3. Mặc quần áo rộng rãi màu sáng, thấm mồ hôi; đội mũ rộng vành, dùng kem chống nắng khi đi, làm việc ngoài trời nắng nóng.
4. Bổ sung thực phẩm giàu carbon, đủ chất, năng lượng để cơ thể dùng điều hoà thân nhiệt, giảm protein để tránh sinh quá nhiều nhiệt
5. Không uống rượu vì nó gây giãn mạch và dễ bị mất nước nếu ở lâu ngoài trời nắng nóng.
6. Trẻ nhỏ, người già, người có bệnh nền, mạn tính cũng cần chú ý đến nguy cơ say nắng nóng. Các đối tượng này cần bù nước đúng khi trời nóng, đảm bảo môi trường ở đủ mát, hạn chế ra ngoài lúc trời nắng nóng, nếu có việc phải di chuyển cần lựa chọn phương tiện như ô tô để tránh tiếp xúc trực tiếp với nắng nóng, đảm bảo nhiệt độ ổn định.
7. Say nắng, say nóng nếu không xử lý kịp thời có thể gây suy đa tạng, suy gan, thận, tổn thương não. Bệnh viện Bạch Mai cũng đã từng tiếp nhận nhiều ca nặng phải thở máy, lọc máu hồi sức.
Nhận biết người bị say nắng, say nóng
Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ biểu hiện đầu tiên sẽ là sốt cao, tiếp đó là mất nước, da nhăn nheo, khát đòi bú. Nặng hơn là co giật, hôn mê. Dựa vào hoàn cảnh, môi trường tại thời điểm phát hiện để đánh giá, liên tưởng đến say nắng, nóng thay vì các nguyên nhân khác.
Ở trẻ lớn, người lớn thường xuất hiện sốt cao, trên 40 độ C. Nôn, buồn nôn, hoa mắt chóng mặt, nặng hơn là rối loạn ý thức, co giật, hôn mê. Các triệu chứng khác bao gồm: thở nhanh, tim đập nhanh, da khô, nóng và chuột rút do mất nước. Khi bạn đang ở trong một môi trường nắng nóng mà tự nhiên thấy mệt quá hoặc khát nước, buồn nôn, cần nhận biết đây là dấu hiệu sớm của say nóng, say nắng.
Không chỉ ở ngoài trời nắng nóng lâu mà ở trong môi trường có độ ẩm cao, nhiệt độ không cần quá cao, chỉ khoảng 30 độ, mà mình vận động nặng, cơ thể sinh quá nhiều nhiệt mà không thải được nhiệt (vã mồ hôi) thì hoàn toàn có thể xuất hiện say nóng, say nắng.
Sơ cứu người bị say nắng, say nóng
– Đưa người bệnh ra khỏi nơi nắng nóng càng sớm càng tốt, thoáng gió hoặc phòng có điều hòa.
– Cởi bớt quần áo, dùng khăn ẩm đắp lên các vị trí như cổ, nách, bẹn, nơi có nhiều mạch máu và dùng quạt thổi để tăng tốc độ thải nhiệt cho bệnh nhân.
– Nếu người bệnh còn tỉnh, cho uống nước oresol pha đúng hướng dẫn (trong giờ đầu), nếu không có cho uống nước trắng, nước mát hoặc nước hoa quả.
– Nếu bất tỉnh, đặt nằm nghiêng an toàn và gọi cấp cứu ngay.
Lưu ý: Tuyệt đối không dùng thuốc hạ sốt, không cho uống nước đá lạnh, không tự pha nước muối hay uống đồ thể thao không rõ thành phần. Không chườm đá khiến mạch co không thải được nhiệt ra.